BU NEYİN BARIŞ KÖPRÜSÜ AY SAMAN KAFA ?

Dinler arası diyalog ve barış, felsefi olarak dinlerin temelde aynı kaynaktan geldiği ve aralarında yalnızca yorum ve tarz farkı olduğu savına dayanır. Dinler Tarihi bilimi bu savı uzun uzadıya tartışır. Tartışmaya çok değer bir konu olmakla birlikte amacımız, dinlerin aynı kaynaklara dayandığı halde nasıl olup da yorum farkını bile geride bırakacak kadar ayrıksılaştığını irdelemek değildir. Ancak su bir gerçektir ki, Dinler Tarihi bilimsel bakımdan ne kadar haklı olursa olsun, kitlelerin din ve dinler algısı, “benzemezlik” “eşsizlik” ve başka dinleri “ötekileştirici” paradigmalara dayanmaktadır. Bitmek tükenmek bilmeyen din ve mezhep savaşları bu paradigmaların somut kanıtlarıdır.

Barış Köprüsü projesine gelelim. Bu programın “dinler arası diyalog” çerçevesinde gerçekleştirileceğini hemen belirtmekte yarar vardır. Dinler Tarihi, tüm dinleri aynı kaynak ve belki de çok benzer ilkelerde birleştiğini din ve tarih bilimleri acısından temellendirirken, kitle kültürüne dönüşmüş din algısının bu bilimsel vargıyı dikkate almadığını biz, “dinlerin ya da bir din içindeki yorumların örgütlenmeyi inanç ilkesi” olarak kabul ettikleri gerçeğinden anlıyoruz. Aynı din içinde aynı dine mensup insanların birbirilerini “ötekileştirerek” yine birbirilerine karşı örgütlendikleri dinin ya da dinlerin, kendi içinde diyalog kuramadığı halde başka din ve dinin mensuplarıyla diyaloga geçip barış köprüsü kurulabileceğini varsayması, mantık dışıdır. Bu nokta, işin ayrıca tartışılacak tarafıdır.

Ramazanda Türk evlerinde konuk edilecek gayri Müslimler, en azından Ramazan boyunca bir “Müslüman” gibi yaşayacak; bir Müslüman gibi hareket edeceklerdir. Başka bir deyişle, bizim gibi “bir aylık Müslüman olma” deneyiminde bulunacaklardır. İslam literatüründe bu insanlara “Müellefe-i Kulub” yani “kalbi İslam’a ısındırılacak olanlar" diye baktığımızda karşımıza başka bir sorun çıkacaktır: Eğer bu insanların kısa ya da uzun vadede Müslüman olmaları bekleniyorsa, bu bir dinler arası diyalog çerçevesinden çıkar; Müslümanlaştırma projesine dönüşür. Program tanıtımında ise, bunlar birer Müellefe-,i kulup değil, başka din ve kültürlerin barış elçileri olarak takdim edilmektedir. O zaman Müslüman edilmeleri gibi bir kaygı yoksa, “Müslüman taklidi yaptırılan” aktörler olmaktan öte geçemeyeceklerdir. Kaldı ki kalbi İslam’a ısındırmak için, karşılıklı diyalog değil, tek yönlü tebliğ olmalıdır. Bu organizasyonu İslam tarihinde devlet yapabildiğine göre, bir cemaatin yapması fikren, yani İslam hukukuna göre hükümsüzdür. Üstelik bu uygulama, gayri Müslimler tarafından sık sık istismar edildiği için Hz. Ömer tarafından kaldırılmıştır.

Dinler arası diyalogun mimarları tarafından gerçekleştirildiğine göre konu başka yönlüdür. O da, bir aylık Müslüman taklidi yaptırmaya yöneliktir. Buna göre, eğer Ramazan’da evlerimize konuk olan gayri Müslimlere, sadece bir aylık “Müslümanca yaşama pratiği ve deneyimi” yaşatmak istiyorsak; bu programdan kastımız, onlara, İslam kültür ve anlayışını birlikte yaşayarak göstermekse, bu durum karşılıklılık ilkesi çerçevesinde meydana gelecek demektir. İslami yaşayış ve dini tecrübe, o dinin yerinde yaşanmasıyla daha iyi öğrenilebilecekse, aynı tecrübenin, konuksever Müslümanlar tarafından da yaşanması gerekir. Dinler arası diyalog çerçevesinde bir Hristiyan, Yahudi ya da Budist bir ailenin yanında en az bir ay kalınarak biz Müslümanların da onların din ve kültürlerini yerinde görüp yaşayarak deneyimleme hakkına sahibiz demektir.

Peki, bir Müslüman, konuk ettiği başka dinden birinin evinde konuk olduğu zaman, farklı bir dinin ve kültürün tecrübesini hakkıyla yaşamak üzere diyalogun gereğini yerine getirmek sonucuyla karşı karşıya kalacaktır. O zaman evine konuk olduğu bir Hristiyanla birlikte domuz eti yiyecek, Hac çıkaracak, kiliseye gidip ibadet edecek, saçını açacak ve şarap içecektir. Yahudi ile birlikte Ağlama Duvarı’nda dua edecek; Filistinlilere lanet okuyacak, İslam topraklarında ölüm ve ateş kusan ABD’li askerlere dua edecektir.

Peki Dinler arası diyalog çerçevesinde bir din ve kültür karşılıklı olarak yerinde tecrübe edilip öğrenilecekse, bir Müslüman bunları yapabilecek midir? Yapmayacak ya da yapamayacaksa, programın amacı tartışılır demektir. Bu ise, İslam’ın ne geleneğine, ne mantığına ve ne de ruhuna uymayan bir uygulamadır.

Yok eğer sadece Müslüman taklidi yaptırmak amaçlanıyorsa, ülkemiz “Müslüman taklidi” yapanların cenneti sayılır.

Prof.Dr. Şahin Filiz